kimden: Ulas Basar GEZGiN
TAYLAND, YENiDEN: BENZERLiKLERiN oTESiNDE (HAYRi
KOZANOgLU'NUN YAZISINA EK)
-Bu yazi, beni, Hayri Kozanoglu'nun yazisindan
haberdar eden sevgili Yilmaz Mete'ye armaganimdir-
24 Agustos 2003 tarihli Radikal iki'de, sayin Hayri
Kozanoglu'nun Cem Uzan'la Tayland'in basbakani Taksin
sinavatra'yi karsilastirdigi oldukca guzel bir yazi
cikti. Hayri Bey, yazinin amaci nedeniyle,
benzerlikler ustunde durmaktaydi. simdi de,
benzemezliklere bakalim:
Taksin, cin kokenlidir. cinliler, Guneydogu Asya'nin
ve Pasifik Adalari'nin Yahudileri'dir. cin'deki
karisik durum nedeniyle, cinliler'in bir bolumu,
ozellikle son iki yuzyilda, bes parasiz olarak bu iki
bolgeye gittiler ve cok kisa surede, bu ulkelerin
ekonomilerini ellerine gecirdiler. Bugun, Tayland,
Malezya, Endonezya gibi cin'e gorece yakin ulkerden
tutun da Fransiz Polinezyasi gibi cok uzak Pasifik
ada-ulkelerine kadar, heryerde, ekonomiyi bu culsuz
gelip zengin olan cinliler kontrol ediyor. Bu nedenle,
Taksin'i Cem Uzan'la karsilastirmak dogru olmayabilir.
Taksin, ancak, bir Yahudi parti baskaniyla
karsilastirilabilir. Boyle bir baskan da, bildigim
kadariyla, Turkiye'de yok.
ikincisi, Turkiye'de Cem Uzan basa gecse, Genelkurmay
Baskani'ni degistiremez. Turkiye'de, ordu, buna izin
vermez. Yer yerinden oynar. Oysa Tayland'in
Genelkurmay Baskani, Taksin'in okuldan arkadasi.
Emniyet Basmuduru yardimcisi da, kuzeni. Yakin
gelecekte, basmudur olmasi bekleniyor.
ucuncusu, Tayland'da, gorunurde, siyasal bir gucu
olmayan, ancak agzini her acisinda, akan sulari
durduran bir Kral var! Kral, yarim yuzyildan fazla bir
suredir tahtta. Kral, Tayland'da bir ombudsman gibi
calisiyor. Basbakan'in ters bir hareketinde, kulagini
cekebiliyor. Taksin'in gecen yil, uluslararasi sivil
toplum orgutlerine karsi actigi genel savas, yine
Kral'in bir konusmasi nedeniyle durduruldu. Sivil
toplum orgutleri, Taksin'i Kral'a sikayet etmislerdi.
Dorduncusu, Tayland'in demokrasi dinamikleri oldukca
farkli: 1932'de, Fransa'dan ilk hukuk doktorasi
derecesini alan Siyamli (Tayland'in eski ve daha dogru
adi) Pridi Banomyong'un bir blofu sayesinde, anayasal
monarsi kuruluyor. Pridi'nin hazirladigi ekonomik
programin, devlet buyukleri ve ordu tarafindan,
komunist bir program olarak gorulmesi ile, darbeler
devri basliyor. Pridi, yurtdisina kacmak zorunda
kaliyor. 1973'e kadar, surekli darbe oluyor. Surekli
sikiyonetim var. 14 Ekim 1973'te, universite
ogrencilerinin dev gosterisi sonucu, bu devir
kapaniyor, anayasa degisikligi oluyor. Bu devir, kisa
suruyor: 6 Ekim 1976'daki ogrenci gosterilerinde,
onlarca solcu ogrenci, sagcilar tarafindan, sokak
ortasinda, diri diri yakiliyor, linc ediliyor. Yeni
sikiyonetim, 1992'deki genel ayaklanmaya kadar
suruyor. Kral, tum bu sureclerde, sagcilari
destekliyor.
Besincisi, Tayland'in komsulari ve yakinindaki
ulkeler, birer birer komunist olurken, Tayland,
komunizm korkusunu Turkiye'den daha cok yasiyor: cin,
Laos, Kambocya, Vietnam, birbirleri ardina komunist
oluyorlar. Tayland'da yasayan cinli aydinlarin
onculugunde, Tayland Komunist Partisi (TKP) kuruluyor.
Guney'deki cangillarda Malezya Komunist Partisi'yle,
kuzeyde ise, Laos ve Vietnam Komunist Partileri'yle
siki bir isbirligi gelistiriyorlar. TKP, daha sonra,
cinliler ve Taylar ayri olmak uzere ikiye ayriliyor.
1976'daki darbe sonrasi, etkinliginin doruguna
ulasiyor. sehirlerden cangillara siginan ogrencilerle,
Kuzey'de Lao koyleriyle, guneyde, askeri yonetimlerin
bastirmaya calistigi Malezce konusan Musluman
Taylandlilar'la buyuk bir destek kazaniyor. 1978'de,
cangillarda, 14,000 kadar savascisi oldugu soyleniyor.
Oysa, 1981'deki genel afta, kentliler, evlerine geri
donunce, cok kisa bir surede dagiliyor. Dagilmada,
cin'in parasal ve lojistik destegi kesmesi de onemli
bir etken. Butun bu tarihsel surec, ac insanlari,
"size bedava pirinc verecegim" diyen Taksin'e
yaklastiriyor. Cem Uzan'la benzerlik, boyle bir
arkaplan benzerligine de dayaniyor.
Tayland'in son bes krali da, padisahlara hic bir
bicimde benzemiyorlar. Son kral, isvicre'de universite
okumus bir kral. Bircok yenilige onculuk etmis
durumda. Ondan onceki krallar, cocuklarini Bati'da
okutuyorlar. O cocuklar gelip ulkeyi kalkindiriyorlar.
Laos'u, Burma'yi ve Kambocya'yi gorenler, aradaki
farki anlarlar: Tayland'da iyisiyle kotusuyle, 10
milyonluk bir baskent vardir. Kentlesme vardir. Diger
uc ulke, koyluktur.
Tayland, hicbirzaman somurge olmadi. ikinci Paylasim
Savasi'nda, bircok Asya ve Pasifik ulkesi gibi,
Japonya'nin isgaline ugradi, o kadar. Daha dogrusu,
Japonya, Hindistan Seferi icin, Tayland uzerinden
asker gecirmek istemisti; Tayland da, bu istegi kabul
etmek zorunda kalmisti. Bu isgal, Birinci Paylasim
Savasi sonrasi, Anadolu'nun isgaline benzetilebilir.
ikisi de kisa surdu.
iki ulke de, bagimsiz kalabilmek icin, bircok odun
verdiler. Osmanli imparatorlugu, unufak oldu. Siyam
Devleti de, reel somurgeler caginda bagimsiz
kalabilmek icin, guneydeki dogudaki ve batidaki
topraklarinin bir kismini, ingiltere'ye ve Fransa'ya
kaptirdi. O topraklari daha sonra geri alamadi. simdi
o topraklar, Malezya'nin, Burma'nin, Kambocya'nin ve
Laos'un.. Tayland'da, azinliklarin bagimsizlik
hareketleri de olmadi.
Daha sayilabilecek bircok sey var. Sayilanlar ve
sayilmayanlar, bambaska bir tabloya isaret ediyor. Ama
bu tablolarin gulen yuzu, Cem Uzan'lar ve Taksin'ler
oluyor. Neden? cunku ac insana, ozgurluk vermenin bir
anlami yoktur. Karni doyacak ki, dusunebilsin.
insanlari ac birakan siyasetleri halklar ne yapsin?
Halk, ileriyi goremez, uzun vadeli dusunemez. Hep
miyoptur. Taksinler'in kazanmasi, kacinilmazdir.
insanlarin mutlulugu icin cabaladiklarina inananlar,
bir yol ayrimindalar: Ya sag populizme karsi sol
populizm ya da populizmi iktidara getiren
demokrasileri reddetmek.