kimden: Ulas Basar GEZGiN
TARiH, YAPIsIK iKiZLERE GEBE
-Bu yazi, sevgili caglar Akcay'a ya da ikizine
armaganimdir.-
Her dilde, birtakim kullanimlar vardir ki, dili
konusanlar, ner'den geldigini bilmezler. Bunlardan
biri de 'Siyam ikizleri'.. Bu, Avrupa dillerinden bir
ceviriydi, ancak Turkce'de bunun yerini, 'yapisik
ikizler' sozunun aldigini goruyoruz. Bu, daha dogru
bir kullanim: cunku ilk yapisik ikizler, Siyam'da
(bugunku Tayland) dogsa da, yapisik ikizlerin cogu,
baska ulkelerden..
Siyam ikizleri, ilk yapisik ikizler degillerdi.
Onlardan once de, bircoklari yasamisti. Eskilerin
doktorlari, onlarin varligini, Tanri'nin gazabinin
isareti olarak gormuslerdi. Daha dunyasal bakislarsa,
bunu, gebelik sirasinda gorulen bir nesne ya da
yasanan bir olaya ve rahimin sikiligina vermislerdi.
Evet, Siyam ikizleri, ilk degillerdi, ancak dunya
capinda taninan, gosterilerde, yuzbinlerce insanin
kendi gozleriyle gordukleri ilk yapisik ikizlerdi.
Diger yapisik ikizlere gore daha cok taninmalarinin
bir nedeni daha vardi: Bedenleri, yanal olarak
yapisikti. Bu, insanlara, tiksindirici gelmiyordu.
Oysa, yapisikligin binbir turlu cesidi var. ornegin,
sirttan yapisiklik..
ilk Siyam ikizleri ceng ve Eng, 1811'de, Siyam'da,
yuzen bir evde dunyaya geldiler. cinli yoksul bir
gocmen ailenin cocuklariydilar. Babalari balikci idi.
Aile, gecimini baliktan ve yumurta satimindan
saglamakta idi. Kimilerine gore, dogumlari, cakri
Sulalesi'nin (ki bu sulale, hala bastadir) 2. Kralini
korkutmustu. Garip dogumlari, yakin zamanda buyuk bir
felaket olacagina yorulmustu. Boyle bir felaket
olmayinca, Kral, canlarini bagisladi.. 8 yasindayken,
yetim kaldilar. Siyam'i yikip gecen bir kolera salgini
idi.
1829'dan baslayarak, gosteri yapmak uzere, Amerika ve
Avrupa'yi dolastilar. Herkes, bu garip 'mahluk'lari
gormek icin can atiyordu. Fransa'ya girislerine izin
verilmedi. cunku hukumet,, onlari gorecek gebe
kadinlarin bebeklerinin de onlar gibi yapisik
olabileceginden korkmustu. Daha sonra, Amerika'da
toptancilik isi yaptilar, ciftci oldular. 1839'da,
Amerika yurttasi oldular. Ayni yil evlendiler. ceng,
Adelaide'nin kalbini calinca, Adelaide, kizkardesi
Sally'yi, sonunda, ceng'in kardesi Eng'le evlenmeye
ikna etmeyi basardi...:) 4 kisilik ozel yatak
yaptirdilar. Beklentilerin tersine, cocuksuz
olmediler: Eng'in 11, ceng'in 10 cocugu oldu ve
hicbiri, ikiz degildi..
Gecen yillarda, sorunlar cikiyor. Kizkardesler, kavga
ediyor. ceng, ickiye veriyor kendini; Eng, pokerci
oluyor.. isin gulunc yani, ceng ne zaman icse, Eng de
sarhos oluyor!:) Kizkardesler kavgali oldugu icin,
evler ayriliyor. ceng ve Eng, uc gun birinde, uc gun
oburunde kaliyorlar. Bu boyle, yasamlarinin sonuna dek
suruyor.
Amerikan ic Savasi sirasinda, ceng, komutlari uymadigi
gerekcesiyle, 10 gun hapiste tutuluyor. Sucsuz olan
Eng de, zorunlu olarak, hapse giriyor.:)
Eng, soguk bir sabah uyandiginda, kardesinin cesediyle
karsilasiyor. Yarim saat sonra, O da oluyor. ceng,
beyinde pihtilasmadan, Eng'se kimilerine gore
korkudan, kimilerine gore kan kaybindan oluyor. Yine
beklentilerin tersine, tam 63 yil yasiyorlar!
ceng ve Eng, yapisik ikizlerin de olagan bir yasam
surebileceklerini gostermeleri acisindan oldukca
onemliler. Ama onemleri, bununla da bitmiyor: Amerikan
siyasal yasaminda, ceng ve Eng, belli basli
mecazlardan biri de oldular: Federal devlet yapisi
tartismalarinda, eyaletlerle 'ulus'un bolunmez
butunlugu konusunda, eyalet-ulus butunlugu, ceng ve
Eng'in yapisikligina benzetiliyor ve bu nedenle,
kardeslerin adlari, ayri ayri degil, tireyle, yani
'ceng-Eng' olarak yaziliyordu. Federasyon karsitlari
da, ceng-Eng'in bozuk bedenlerine gonderme yaparak,
federasyonu bicimsiz dogmus bir ikize benzetiyorlardi.
omru, uzun surmeyecekti. Bu mecaz, esitlik ve ozgurluk
mecazi olarak da okunabilir.
1953'te, ilk kez, bir ayirma ameliyati, basariyla
sonuclandi. Bu basaridan sonra, Siyam ikizi mecazi,
kullanilmaz oldu.
Her yapisik ikiz, ceng-Eng kadar sansli degildi.
Millie-Christine, ceng-Eng'den 40 yil sonra, kole
olarak dogmuslardi. Amerikan ic Savasi'na dek,
defalarca satildilar. Hatta bir keresinde,
kacirildilar.
1999'da, Bangkok'un guneyine denk dusen koylerinde,
ceng ve Eng icin bir anit dikildi.
Siyam ikizligine, 85,000 dogumda 1 rastlaniyor.
Oldukca buyuk bir rakam. % 40-60'i, olu doguyor. %
35'i, dogumun ustunden 24 saat gecmeden oluyor. Her
200 ikizden biri, yapisik doguyor. Tekyumurtanin, ana
rahmine dususten yirmi gun sonrasi ve daha ilerisinde
ayrismasindan ileri geliyor. Arada zaman gectigi icin,
ayrisma, tam olarak gerceklesemiyor. Elbette, bu,
"neden?" sorusuna degil, "nasil?" sorusuna yanit.
Neden sorusuna, tip, henuz bir yanit verebilmis degil.
Gunumuzde de, sikintilar, ulusalciligin, tarihin
rahmine dususunden cok sonra, ayrilmaya calisan
ulkelerden cikiyor. Bunlar ya olu doguyorlar ya da
kisa bir surede oluyorlar. Yalnizca adlari olan, ici
bos yapilara donusuyorlar. simdi, yapisik ikizleri de
ayirabiliyoruz ya, onlardan da kucuk kucuk devletler
cikiyor. Dogu Timor, bagimsiz oluyor. Tibet,
bagimsizlik istiyor. Hindistan'da yine ayni nedenle,
kan, govdeyi goturuyor. Filipinler ve Endonezya'da bir
yandan, Muhammedci (Musluman) savascilar, bir yandan
Marksci savascilar bagimsizlik icin savasiyorlar.
Bhutan'da Nepalliler bagimsizlik istiyor. Nepal'de,
Maocular savasiyor. cin'le Tayvan, birbirlerine
sirtini donmus yapisik ikizler.. Ya peki, ceng'le
Eng'in ulkesinde neler oluyor? Kuzey'deki dag
halklarindan, kimlik kartlari geri aliniyor. cunku bu
kartlarin, yasadisi yollardan edinildigi dusunuluyor.
Bu halklarin, Tay olup olmadiklarini anlamak icin, DNA
testi yapiliyor. Test, bu halklarin Tay oldugunu
gosterirse, kimlikler geri verilecek. Gostermezse, bu
halklar da, Tayland'da, -Aziz Nesin'in 'Yasar Ne Yasar
Ne Yasamaz' adli yapitini hayata gecirir bicimde-
kimlik karti olmayan, bu nedenle yurttas sayilmayan,
hic bir ise giremeyen onbinler arasina katilacaklar.
Gercekte, tarihin rahmine dusen her devlet, azcok
yapisiktir. Yapisik olan, ancak ikiz olmayan halklar
da var: irlandalilar, Basklar ve digerleri.. Bana
kalirsa, insanlar varoldukca, Siyam ikizleri, bir
mecaz olarak varolmaya devam edecek. Ayrilabilseler de
ayrilamasalar da..
Oysa hepimiz, ayni anaya doguyoruz ve aglayarak
basliyoruz yasama.. Ve hergun daha fazla yapisiyoruz
birbirimize, kuculen dunyamizda.. Ya da buyudugumuz ve
bunun icin, bize artik kucuk gorunen dunyada.. Belki,
daha cikmadik ana rahminden.. 'Dunya' dedigimiz,
tarihin rahmi belki de.. Sonunda, herkes, birbirine,
ikiz olarak yapisacaksa ne mutlu.. O zaman, bencillik
yerine bizcillik gelisirdi ve ac insanlari daha iyi
anlayabilirdik. cunku birisi aciksa, yapisik olan 6
milyar insan da acikacakti. Bunca savastan,
katliamdan, kandokumunden sonra, bizi ancak
birbirimize yapismak kurtarabilir!
Dunyanin tum insanlari,
Yapisik-ikizlesin!
Altimilyarizlasin!